حمام نوبر تبریز

حمام نوبر یکی از آثار تاریخی شهر تبریز است که در دوره قاجار ساخته شده است. عناصر تشکیل‌ دهنده‌ کالبدی‌ بنا سنگ‌ و آجر و چوب‌ است‌. از خصوصیات‌ بارز بنا طاق‌ و گنبد بزرگ‌ گرمخانه‌، طاق‌ و گنبد با ستون‌ و سرستونهای‌ سنگی‌ مقرنس‌ کاری‌ شده‌ سربینه‌ و اجرای‌ کاربندی‌ و ترکیب‌ آجر و کاشی‌ و پوشش‌ معقلی‌ مناسب‌ است‌.

حمام نوبر تبریز، یکى از باشکوه‌ترین معماری‌ هاى ایرانى برجای مانده از اواسط دوران قاجاریه است که با زیربنا و مساحتی حدود ۷۰۰ مترمربع در محل تقاطع دو خیابان اصلی و معروف شهر تبریز ( امام خمینی و تربیت) قرار گرفته است.

این حمام که با توسعه شهر تبریز و تخریب دروازه قدیمی در مرکز شهر قرار گرفت حدود ۱۴۰ سال قبل توسط معماری به نام بالاکاظم از اهالی قره آغاج ساخته شده است.

حمام قدیمی نوبر در سال ۱۳۷۸ از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۵۱۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در قالب طرح پردیسان با تغییر کاربری با همان الگوی قدیمی و بدون دخل و تصرف در فضاهای معماری به سفره‌خانه و چایخانه سنتی تبدیل شده و ارائه خدمات می‌دهد.

در نقشه شهر تبریز که پیش از سال ۱۲۴۳ هجری قمری تهیه شده، این حمام در نزدیکی دروازه نوبر مشخص شده و در نقشه دارالسلطنه تبریز، متعلق به سال ۱۲۹۷ قمری، این بنا با نام «حمام وزیر» دیده می‌شود.

این حمام زیبا و قدیمی چه در روزگاری که با کاربری حمام مورد استفاده قرار می‌گرفت و چه در سال‌های اخیر به دلیل موقعیت مکانی و رطوبت موجود در محل آسیب‌های فراوانی را متحمل شده بود که میراث فرهنگی به منظور حفظ این اثر تاریخی برجسته، به مرمت و بازسازی آن اهتمام ورزید.

دو بخشِ اصلی، سربینه و گرمخانه دارد. سربینه حمام فضایی وسیع با قاعده هشت‌ ضلعی است که در بخش میانی آن، طاق‌بندی‌شده و بر هشت ستون سنگی قرار گرفته است. همچنین حوضی هشت‌ گوش در میانه این بخش قرار دارد و سکوهایی بر گرداگرد آن قرار دارند.

طاق‌ و گنبد بزرگ‌ گرمخانه‌، طاق‌ و گنبد با ستون‌ و سرستون‌های‌ سنگی‌ مقرنس‌‌ کاری‌‌ شده‌ سربینه‌ و اجرای‌ کاربندی‌ و ترکیب‌ آجر و کاشی‌ و پوشش‌ معقلی‌ مناسب‌ حمام و کتیبه‌های مصور زیبای ورودی را از دیگر جاذبه‌های این حمام تاریخی برشمرد.

از جمله مصالح به کار رفته در ساخت حمام می‌توان به آجر در جرزها و سقف‌ها ملات و گچ و همچنین سنگ‌تراش خورده در ستون‌ها کف‌ها و ازاره‌ها اشاره کرد.

در راستای بهره‌برداری بهینه از تمام فضاهای حمام، فضاهاى سربینه و گرمخانه به سفره خانه، فضاى پشت بام به چایخانه و اجراى مراسم پرده‌خوانى و نقالى اختصاص دارد.

این اثر در تاریخ ۱ آذر ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۱۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

"بام سفره خانه شهریار- حمام نوبر تبریز"